Trần bì (Vỏ quýt) – Công dụng cách dùng làm thuốc

Trần bì còn được gọi là vỏ quýt, quất bì, hoàng quyết, thanh bì…. Là một vị thuốc nam được sử dụng rộng rãi trong y học cổ truyền nước ta.

Tên khoa học

Citrus deliciusae Tenore. Thuộc họ cam.

Khu vực phân bố

Hiện nay cây quýt được trồng khá rộng rãi ở Việt Nam. Những địa phương trồng nhiều loại cây này gồm có: Cao Phong Hòa Bình, Bắc Giang, Hưng Yên, Lai Châu…..

Tuy nhiên chúng ta vẫn chưa tận dụng được nguồn nguyên liệu quý giá này, cây quýt trồng ra chỉ được lấy quả làm thực phẩm chứ chưa biết tận dụng vỏ quýt để làm thuốc. Làm lãng phí một nguồn dược liệu quý giá của chúng ta.

Bộ phận dùng

Vỏ quả quýt làm bộ phận được sử dụng làm thuốc.

Cách chế biến và thu hái

Quả quýt được thu hái vào thời điểm từ tháng 11 đến tháng 12 hàng năm. Khui quà có màu tím đỏ thì người ta bắt đầu thu hái quả.

Để lấy được vỏ quýt ở mức độ công nghiệp nhất thiết phải có một nhà máy ép nước cam, quýt nguyên chất. Nước cam quýt sẽ được đóng chai để cung cấp ra thị trường còn vỏ cam quýt sẽ được phơi khô để làm thuốc.

Thành phần hóa học

Trong vỏ quýt có hàm lượng tinh dầu chiếm khoảng 3,8%. Thành phần hóa học trong tinh dầu này gồm các chất:  limonen, dexylic, xitrala,  metylanthranilatmetyl, andehyt nonylic. (Các chất này tạo nên mùi thơm đặc biệt của vỏ quýt).

Tính vị

Trần bì vị cay, đắng, tính ôn. Vào hai kinh tỳ và phế.

* Công dụng của trần bì

Theo kinh nghiệm dân gian vỏ quýt có một số tác dụng chính sau:

• Điều trị ho, hóa đờm, viêm phế quản mãn
• Điều trị chứng đầy bụng, ăn uống không tiêu
• Điều trị viêm tuyến vú cấp

Cách dùng, liều dùng

• Điều trị viêm phế quản mãn: Trần bì, bán hạ, cam thảo mỗi vị 6g; bạch linh,  mạch môn, bách bộ mỗi vị 10g. Sắc với 1 lít nước uống trong ngày, uống liên tục cách trên 1 tháng sẽ có hiệu quả tích cực.
• Điều trị đầy bụng, khó tiêu: Trần bì, đẳng sâm, cam thảo, gừng khô hoàng bá mỗi vị 50g. Đem tán bột uống với nước ấm mỗi ngày 10g.
• Điều trị viêm tuyến vú: Trần bì 30g, cam thảo 6 g. Sắc với 1 lít nước uống trong ngày. Uống liên tục 15 ngày (Theo tạp chí Ngoại khoa Trung Hoa, thử nghiệm trên 88 ca, có 85 ca khỏi)