Ngưu tất

Ngưu tất còn được gọi là hoài ngưu tất, đây là loại cây thuốc có nguồn gốc từ trung quốc và hiện được trồng nhiều ở vùng núi – trung du ở các tỉnh phía bắc. Cây ngưu tất có nhiều giá trị y học đáng quý, được áp dụng trong phòng và trị nhiều bệnh về khớp và hoạt huyết.

• Cholesterol là gì và cách giảm cholesterol trong máu
• Mỡ máu cao là gì

Ngưu tất là một trong những cây thuốc quý có nhiều công dụng chữa bệnh

Cách nhận biết cây ngưu tất

Cây ngưu tất là một loại cỏ xước cho nên người ta nhầm với cây cỏ xước Achyranthes aspera L. Cỏ có thân mảnh, hơi vuông, thường chỉ cao 1m, cũng có khi tới 2m. Lá mọc đối có cuống, dài 5-12cm, rộng 2-4cm, phiến lá hình trứng, đầu nhọn, mép nguyên. Cụm hoa mọc thành bông ở đầu cành hoặc kẽ lá.
Hiện ta đang trồng giống ngưu tất di thực của Trung Quốc có rễ to hơn cây cỏ xước mọc hoang ở khắp nơi trong nước ta. Có thể tìm loại cỏ xước ở nước ta dùng làm ngưu tất được. Rễ đào về rửa sạch, phơi hoặc sấy khô.

Công dụng của ngưu tất theo y học cổ truyền

• Ngưu tất sống có tác dụng tán huyết ứ, tiêu ung, lợi thấp; chữa đau họng, mụn nhọt; tiểu buốt, tiểu ra máu hoặc sỏi; đau bụng kinh, kinh nguyệt khó khăn; chấn thương tụ máu, đầu gối nhức mỏi.
• Ngưu tất chín có tác dụng bổ can, ích thận, cường tráng gân cốt.
• Ngưu tất sao tẩm chữa can thận hư, ù tai, đau lưng mỏi gối, tay chân co quắp hoặc bại liệt.

Một điều cần lưu ý là không dùng cây ngưu tất cho phụ nữ có thai do tác dụng hoạt huyết và tăng co bóp tử cung của nó.

Cholestin được bào chế từ ngưu tất, nghệ, rutin rất tốt cho người bị cao mỡ máu

Cây ngưu tất có công dụng gì trong y học

• Một số chế phẩm có ngưu tất dùng để điều trị viêm khớp, viêm đa khớp dạng thấp mãn tính; ngưu linh tiên, solamin.
• Viện Dược liệu có thuốc Dentonin (Antigiva), dùng điều trị viêm răng lợi, có chứa Ngưu tất, Sâm đại hành, Cà gai leo… đã được thử nghiệm lâm sàng cho kết quả tốt.
• Trên lâm sàng, cây ngưu tất và một số bài thuốc có ngưu tất được dùng điều trị cho bệnh nhân bị mỡ máu cao, cao huyết áp, xơ vữa động mạch,… cho kết quả khá tốt.
• Ngưu tất có tác dụng lợi tiểu, kích thích sự vận động của tử cung, có tác dụng đến dây thần kinh phía dưới bụng.

Một số bài thuốc từ ngưu tất

• Ngưu tất dùng độc vị ngày 40 – 60g sắc uống nhiều lần chống co giật, bại liệt, đột quỵ, phong thấp teo cơ, xơ vữa mạch máu.
• Ngưu tất 100g, Huyết giác 50g, Sâm đại hành 30g. Ngâm trong rượu 30 – 40 ngày. Từ 10 ngày trở lên, mỗi ngày uống 1 – 2 lần, mỗi lần 1 chén (10 – 15ml). Chữa các chứng bị thương máu tụ ở ngoài, hoặc bị ngã máu ứ ở trong hoặc đi xa về chân tay nhức mỏi.
• Ngưu tất 30g, Hạt muồng sao 20g. Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chữa các chứng bốc nóng, nhức đầu, chóng mặt, đau mắt, ù tai, tăng huyết áp cao, rối loạn tiền đình, khó ngủ, đau nhức dây thần kinh, rút gân, co giật, táo bón, hỗ trợ giảm hiện tượng béo phì.
• Ngưu tất 30g; Rễ cỏ tranh, Mã đề, Mộc thông, Huyết dụ, lá Móng tay, Huyết sâm đều 15g sắc uống.
• Ngưu tất thái lát mỏng 12g, hằng ngày có thể sắc hoặc hãm bằng phích nước nóng, uống thay nước trong ngày giúp làm giảm cholesterol và triglycerid.